Hanes Arfbais Tref Castell Nedd

Mae arfbais Cyngor Tref Castell-nedd yn ymestyn yn ôl i’r cyfnod cyn-Rufeinig. Mae’r arwyddair “Tu Nidum Servas” wedi’i gyfieithu i “Ti sy’n gwarchod Castell-nedd” gyda’r Rhufeiniaid yn defnyddio’r “Nid” Celtaidd hynafol (duwies afon) i wneud eu henw ar Gastell-nedd fel “Nidum”. Mae’r darian wedi’i chymryd o’r Sêl wreiddiol yn dangos y Castell a llongau’n symboli datblygiad cynnar Castell-nedd fel porthladd masnachu caerog arwyddocaol. Mae’r helmed gaeedig, uchod, yn gysylltiedig â Robert Fitzhammon, Arglwydd Morgannwg yn yr 11eg Ganrif, a William, Iarll Caerloyw, a roddodd siarter gynnar i Gastell-nedd yn yr 12fed Ganrif. Mae’r tŵr yn atgof o amddiffynfeydd Castell-nedd, wedi’i liwio’n ddu i bwysleisio glo, tra bod yr eryr Rhufeinig (crest), gyda’i goler dur, yn anadlu fflamau, yn cynrychioli’r diwydiant metel trwm.

Mae’r cefnogwyr, neu ddraigiau, yn symboli Cymreictod Castell-nedd; eu coronau, yn gyswllt â Thywysogion Cymru a’u darianau o deuluoedd Clare a Despenser a roddodd siarteri cynnar i’r dref.

Mae dau Fis a Sêl Castell-nedd yn dyddio’n ôl i 1706 pan gawsant eu comisiynu a’u cynhyrchu gan John Gibbon o Foster Lane, Cheapside. Wedi’u gwneud o arian purdeb safonol, cawsant eu profi yn Swyddfa Llundain yn 1705-06.